Wijne Gerrits' generatie (~1650)

Wijne Gerrits de schipper (~1635-1709)

w Wijne Gerrits is de oudste Wijnne waarvan het vaststaat dat hij een voorvader is van de familie Wijnne. In het voorgaande heb ik een poging gedaan om de familie verder terug te volgen. Het schijnt dat de naam Wijne in het middelnederlands “landbouwer” betekent en voor zover ik het kan overzien was Wijne Gerrits landeigenaar en boer alsook een schipper. Zijn kinderen zullen later een vaste achternaam aannemen: Wijnne. Hoewel, om precies te zijn, weet men nog niet wat nou de best manier van spellen is. In de 17 de, 18 de en 19 de eeuw wordt de naam gespeld als Wijnne, Wijnen, Wynen, Wijne, Wynne, Wienen, Winens, Wyne, Wijnnes, Wijnands, en Wijnnen. Op een of ander manier hebben de meeste familieleden uiteindelijk besloten om het op “Wijnne” te houden. Het oudste citaat uit de protocollen van Elburg dat Wijne Gerrits noemt is

Egbert Koster en Geertien Gerremans echtel. lenen f 500,- van Wijnne Gerrits schipper en Eva Willems echtel onderpand hun 4 ½ mudde land in de vrijheid dezer stad waaraan oostw de Puttenerbeek enz enz gelandet is den 18 nov 1675 afgelost actum 6 jan 1676

Vijfhonderd gulden in 1675 is ongeveer €5000 nu (volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek) maar een huisje in Elburg koste ongeveer f100. Waar het op neer komt is dat als Wijne f500 kon uitlenen dan moet hij redelijke reserves gehad hebben. Persoonlijk krijg ik de indruk dat Wijne Gerrits een slimme scharrelaar was die geld verdiende door te boeren, land te kopen en verkopen, geld te lenen, en handel te drijven als schipper. Een aardige gedachte en er is zelfs enig bewijs voor. In het “breukhaftigen boeck” (registratie van boeten uitgesproken door de magistratuur van Elburg) staat onder maart 1684: 4 bootschuivers welke ter ordre van de veerschipper staan, worden elk met 1 heren pond beboet omdat zij Wijne Gerrits geholpen hebben met het laden van holt in zijn boot. Volgens Henk Fikse was de haven van Elburg voor grotere boten niet toegankelijk en daarom gebruikte men bootschuivers die met kleine platbodems vracht aan of van boord haalden.

Fig. 1. Trouwboek uit het archief van Elburg. "13 januari 1666 (getrouwd): Wyne Gerrits J(Jonge) m(man) ende / Eva Willemsen beyde tot Elburg"
Fig. 2. Uit de protocollen van vrijwillige rechtspraak Elburg September 1677 (foto Henk Fikse en Jan Kolkman)

Wijne trouwt Eva Willems in Januari 1666 en heeft vier kinderen waarvan er twee overleven: Gerrit (November 1666) en Hannisje (1671). Eva overlijdt in ~1677 en Wijne hertrouwd met Grietje Nooyen, een jonge dame uit Amsterdam. Hij zorgt ervoor dat zijn kinderen uit zijn eerste huwelijk goed terecht komen (zie Fig. 2):

Wijne Gerrits weduwnaar van wijlen Eefse Willems bij de welke geprocureert 2 kinderen met namen Gerrit en Hannisje Wijne neffens Joost Waldrich, Gerrit Jansen en Henrik Petersen als mombers van de kinderen zijn overeen gekomen in gestalte en maniere als volgt; Wijne Gerrits zich wederom tot het 2e huwelijk begevende hebbende met Grietien Nooyen heeft bewesen aan zijn 2 kinderen Gerrit en Hannisje Wijne de som van f 1000,- welke bij hun geprofiteerd zullen worden als zij mondig geworden zijn, mede is gestipuleert dat Hannisje Wijne zal genieten het bedde met zijn toebehoren tot erkentenisse voor haar portie. Dat Gerrit voor zijn portie de som van f 50,- zal hebben mits dat de vader geholden zal wesen de kinderen te alimenteren en ten doel leren lezen en schrijven gelijk een goed vader schuldig is te doen en de kleren sieraden van de moeder enz zullen blijven ten profijte van de kinderen waarbij de langstlevende alles erft enz enz. actum 21 sept 1677 coram Ingen et Lutteken.

Fig. 3. Trouwboek uit het archief van Elburg . 23 september 1677 (getrouwd): Wyne Gerrits Schipper / Grietien(?) Noyen J(Jonge) D(Dame) tot Amsterdam.

Met Grietje Nooyen heeft hij vijf kinderen waaronder Elisabeth en Hendrik. Hendrik heeft echter een gebrek:

Wijne Gerritsen schipper en Grietje Nooyen echtel. zijn voor schepenen gecompareert en hebben om bijzondere redenen, dar hun zoontje Henrick met blindheid bezocht en gesteld zijnde en tot geen ambacht in staat zijnde om zijn kost te gewinnen, een jaarlijkse somme van f30,- te trekken uit de pachten en vruchten van hun erf en goed in de Vrijheid van Elburg bij Henrick Gerritsen tegenwoordig gebruikt en bebooert wordende get 30 aug 1690.

Er valt een en ander op te maken uit de protocollen over waar Wijne Gerrits en Grietje Nooyen woonden. In 1679 kopen zij voor een onbekend bedrag (maar waarschijnlijk f100 tot f200) een huis staande op 't hoekje van de Saetmarkt naast Tonis Gerritsen. Helaas is het niet duidelijk waar in 1679 de Zaadmarkt was. Echter in 1684 wordt een huis getaxeert op f 250,- in de Bloemstrat naast Wijne Gerrits schipper en oostw de stege overgedragen. Dus Wijne en Grietje woonden in de Bloemstraat met om de hoek (vermoedelijk) de Bloemsteeg. In 1700 is er sprake van een huis aan de Beekstraat tussen Beert Stuurmans wed. en Wijne Gerrits schipper staande en opnieuw in 1714, een huisje aan de Beekstraat tussen de huizen van vrouw Stuurman en Wijnne Gerrits. Volgens het Burgerboek, woonde de weduwe Stuurman in 1725 op Beekstraat 55. Het lijkt er dus op dat Wijne Gerrits in de Bloemstraat woonde iets van de hoek met de Beekstraat vandaan. Wijnes dochter Elisabeth (zie later) woonde op Beekstraat 53. In de Protocollen vond ik:

Verschenen burgem. Arent Brouwer en G.J. Lutteken echtel. verkopen voor f 300,- aan Henrik Nucke en Elisabeth Wijnen echtel. een huis aan de Beekstraat alwaar koper noord en oostw en vrouw Stuurman zuidw aan gehuiset is get 3 maart 1728

Dat suggereert dat Wijne om de hoek en zijn dochter Elisabeth op de hoek woonde (zie Fig. 4) maar helemaal zeker ben ik daar ook niet van.

Fig. 4. Het huis van Wijne Gerrits? Het huis op de hoek is Beekstraat 53, dat daar rechts van is Beekstraat 55, en de straat aan de linkerkant is de Bloemstraat. Wijne Gerrits woonde in de Bloemstraat (om de hoek dus) en Elisabeth Wijnne op de hoek (nummer 53).

Het is niet helemaal duidelijk wat het beroep van Wijne was. Hij was lid van het vissers gilde: [De]se naevolgende persoonen sijn Gildebroeders van [het] vissers gilde, ende tegenwoordig nog altsamen [i]n den Leven, soo Lange het Godt de Heere belieft. Anno 1659 den 1 ijanuario [...] Wijnne Gerritsch(doorgehaald). Anderzijds had Wijne ook land en was misschien een boer. Hij leende ook geld uit aan anderen. Wijne Gerrits had land op de Mheen, in het Goor, in de "Smallecampen", en op de Puttenerbeeke, en een boerderij in de Vrijheid met 4 gresen land. In 1688 word de boerderij uitgebreid voor f1200 met zeker erf en goed in de Vrijheid van Elburg gelegen bestaande uit een huis hof en berg, alwaar Goosen Hafcamp noordw en verkopers zuidw gelandet zijn en bebruikt wordende door Dirk Willems. In 1697 nog weer 9 gresen land in de Vrijheid met een hof en zoom waaraan zuidw kopers zelf westw E. Bigge enz gelandet zijn. Het lijkt er dus op dat Wijne Gerrits het redelijk makkelijk had en het een en ander kon uitlenen en kopen.

Uit de protocollen blijkt dat Goosen Hafcamp een buurman was op de boerderij. De relatie gaat echter verder dan buren zijn. In het Begraafboek Elburg 1657-1726 vond ik: Peternelle (Benners) huisvrouwe van Gosen Jansen Hafkamp is begraven int kruiswerck den 4en october 1679, is voer kercken gerechticheit 4-4-0 / Burge Wyne Gerrits schipper. Met andere woorden, Wijne Gerrits staat garant voor 4 gulden en 4 stuivers voor de begrafenis van de vrouw van Gosen. Verder vond ik nog:

Compareerden voor schepenen alhier als overmomberen Wijne Gerrits en Willem Decker over de kinderen van Johan Hafcamp en Trientje Jansen echtel. met namen Petronella en Johan Hafcamp Zoo zal Johan Hafcamp uit moeders versterf uitkeren aan zoon Johan uit oorzaak dat hij door God met lamheid bezogt is een som van f 100,- en aan Petronella f 50,- en hun moeders kleren sieraden enz. get 16 juli 1705".

En ook:

"Erschijnde Grietje Noyen wed. van Wijnne Gerrits geass. met Jan Hofcamp verkoopt voor f 200,- Marritje Top wed. van Jan Gerbrigsen van Loo een huis op de Oldestrate tussen de huizen van Willem Heerding en de wed. van Aart Baltus staande get 5 maart 1711".

Wijne overlijdt in 1709 en wordt in de kerk van Elburg begraven op kosten van zijn zoon Gerrit Wijnne: 1709 den 22 octoeber ijs begraeven Wijene Gerres, schijmper, onder den toeren, ijs voor oepenen 3-3 / nog voer extrae gelue 12 3 / Burge Gerred Wijene. Grietje Nooyen overlijdt in 1718: Ao: 1718. den 23. sept: is begraven Grietjen Noijen, huijsvrou van zall: Wijnne Gerrits, tusschen beijde pijlaren, is voort openen vant graf voor de kercke ad f4:4:- / en voort extra geluij ad f12:3:- / Burge Gerrit Wijne.